พิพิธภัณฑ์ไทยโส้ และสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ปู่มเหศักดิ์ ตั้งอยู่บริเวณที่ว่าการอำเภอกุสุมาลย์ จ.สกลนคร เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่สักการะบูชาของชาวไทยโส้ ซึ่งเชื่อว่าเป็นที่สถิตย์ของเทพซึ่งช่วยคุ้มครองชาวไทยโส้ ในพิพิธภัณฑ์เป็นที่เก็บสิ่งของเครื่องใช้ ของชาวไทยโส้ซึ่งอพยพมาจากฝั่ง ซ้ายแม่น้ำโขง มีแผ่นป้ายเขียนข้อความภาษาของชาวไทยโส้เปรียบเทียบกับภาษาไทย ให้เห็นถึงความแตกต่างของตัวอักษร และสำเนียงการออกเสียง
ในพิพิธภัณฑ์เป็นที่เก็บสิ่งของเครื่องใช้ของชาวไทยโส้ซึ่งอพยพมาจากฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง มีแผ่นป้ายเขียนข้อความภาษาของชาวไทยโส้เปรียบเทียบกับภาษาไทย ให้เห็นถึงความแตกต่างของภาษาและสำเนียงการออกเสียง
เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่สักการะบูชาของชาวไทยโส้ ซึ่งเชื่อว่าเป็นที่สถิตย์ของเทพซึ่งช่วยคุ้มครองชาวไทยโส้ ในพิพิธภัณฑ์เป็นที่เก็บสิ่งของเครื่องใช้ ของชาวไทยโส้ซึ่งอพยพมาจากฝั่ง ซ้ายแม่น้ำโขง มีแผ่นป้ายเขียนข้อความภาษาของชาวไทยโส้เปรียบเทียบกับภาษาไทย ให้เห็นถึงความแตกต่างของตัวอักษร และสำเนียงการออกเสียง
ประวัติความเป็นมาของพิพิธภัณฑ์ไทยโส้
สกลนคร เป็นจังหวัดหนึ่งที่มีหลายกลุ่มชาติพันธุ์เข้ามาตั้งรกรากหรืออพยพเข้ามาอยู่ตั้งแต่ในอดีต กลุ่มชาติพันธุ์หนึ่งที่อพยพเข้ามาคือ “โส้” ซึ่งมีภาษาพูดและขนบธรรมเนียมประเพณีการประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อที่เป็นเอกลักษณ์ของตนเอง โส้เป็นกลุ่มชาติพันธุ์อยู่ในตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก ถิ่นที่อยู่อาศัยดั้งเดิมอยู่บริเวณทิศตะวันตกของเทือกเขาอากและลุ่มแม่น้ำตะโปน ต้นน้ำเซบังเหียน ในลาว โส้อพยพเข้ามาในสกลนครมากในช่วง พ.ศ. 2426-2430 เนื่องจากหนีภัยสงครามพวกจีนฮ่อ
อำเภอกุสุมาลย์เดิมชื่อ “บ้านกุดขมาน” ตั้งตามชื่อลำห้วยขมานซึ่งมีต้นขมานขึ้นอยู่จำนวนมาก ส่วนคำว่า”กุด” นั้นหมายถึงวังน้ำ สืบเนื่องจากอำเภอกุสุมาลย์มีประชาชนเชื้อสายโส้อาศัยอยู่เป็นจำนวนไม่น้อยกว่าร้อยละ 75 ในปี พ.ศ.2524 นายสุวัฒน์ แสงสุทธิเศรษฐ์ นายอำเภอกุสุมาลย์คนที่ 7 ร่วมมือกับชาวอำเภอกุสุมาลย์ก่อสร้าง “ศูนย์ศิลปวัฒนธรรมไทยโส้” ขึ้นเพื่อรวบรวม จัดแสดง และอนุรักษ์เครื่องมือเครื่องใช้ในการดำรงชีพ เพื่อให้ชนรุ่นหลังได้ศึกษา โดยได้เปิดให้เข้าชมครั้งแรกเมื่อวันที่ 28 มกราคม 2525 ซึ่งตรงกับวันขึ้น 4 ค่ำ เดือน 3 พร้อมทั้งจัดงานเทศกาลโส้รำลึกขึ้นในวันดังกล่าว เพื่อรักษาไว้และเผยแพร่ขนบธรรมนียมประเพณีที่ดีงามของชาวไทยโส้ มีการแสดงพิธีกรรมต่าง ๆ ของชาวไทยโส้ ต่อมาถือเป็นงานประเพณีประจำปี โดยถือเอาวันขึ้น 4 ค่ำ เดือน 3 เป็นวันจัดงาน ซึ่งงานดังกล่าวเป็นการจัดหลังวันที่ชาวไทยโส้ทำพิธีการเหยา การเซ่นไหว้ผีบรรพบุรุษ และสู่ขวัญเจ้าขวัญเรือนจริงหนึ่งวัน คือวันขึ้น 3 ค่ำ เดือน 3 ทุกปี
[adsense-2]
อาคารจัดแสดงเป็นอาคารคอนกรีตชั้นเดียวที่เพิ่งสร้างใหม่ในปี 2546 ด้านหน้าอาคารประดิษฐานรูปหล่ออนุสาวรีย์พระอรัญอาสา อดีตเจ้าเมืองกุสุมาลย์ ภายในบริเวณตรงกลางยังประดิษฐานรูปหล่อพระอรัญอาสาพร้อมเครื่องสักการะบูชา ด้านข้างจัดแสดงอาวุธต่าง ๆ และสิ่งของเครื่องใช้ของเจ้าเมือง รวมถึงเครื่องใช้ไม้สอยของชาวไทยโส้ อาทิ ผ้าทอ เครื่องประดับ เครื่องเงิน กล้องยาสูบ ผอบใส่เครื่องราง หม้อทองเหลือง หนังสือใบลาน เอกสารบันทึกประวัติ และพิธีกรรมต่างๆ ฯลฯ นอกจากนี้ยังจัดแสดงโบราณวัตถุอาทิพระเครื่อง เครื่องปั้นดินเผา อายุราวร้อยกว่าปีที่ขุดพบบริเวณบ้านเมืองเก่า(เมืองกุสุมาลย์เดิม) ห่างจากบริเวณศูนย์วัฒนธรรมประมาณ 3 กิโลเมตร บริเวณด้านหลังอาคารศูนย์วัฒนธรรม ยังจัดแสดงบ้านไทยโส้จำนวน 1 หลังไว้ให้ชมด้วย
ศูนย์วัฒนธรรมไทยโส้ยังร่วมจัดกิจกรรมอื่นๆ อีกอาทิ การมอบทุนการศึกษาแก่ลูกหลานไทยโส้ ส่งเสริมชมรมคนรักดนตรีอำเภอกุสุมาลย์ ผลิตผลงานเพลงพื้นบ้านทั้งภาษาถิ่นและภาษาไทยโส้ ส่งเสริมชมรมดนตรีพื้นเมืองคณะรำโส้ทั่งบั้งไปแสดงตามงานต่าง ๆ ที่ทางหน่วยงานเครือข่ายจัดขึ้น ส่งเสริมอาชีพกลุ่มแม่บ้าน ส่งเสริมจุดปฏิบัติการเรียนรู้วิทยุชุมชนคนไทยโส้
ติดต่อสอบถามเพิ่มเติม
ททท.สนง.ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เขต 4 จ.นครพนม (รับผิดชอบพื้นที่ จ.สกลนครด้วย) โทร. (042) 513490-1
การบินไทย โทร. (042) 712259-60
ตำรวจทางหลวง โทร. (042) 713971
หจก.ภูพานการท่องเที่ยว โทร. (042) 712676
โรงพยาบาลกุดบาก โทร. (042) 784021
โรงพยาบาลกุสุมาลย์ โทร. (042) 769023
โรงพยาบาลคำตากล้า โทร. (042) 796046
โรงพยาบาลโคกศรีสุพรรณ โทร. (042) 713550
โรงพยาบาลเต่างอย โทร. (042) 761021
โรงพยาบาลนิคมน้ำอูน โทร. (042) 789015
โรงพยาบาลพระอาจารย์ฝั้น โทร. (042) 779105
โรงพยาบาลพังโคน โทร. (042) 771222
โรงพยาบาลวานรนิวาส โทร. (042) 791122
โรงพยาบาลวาริชภูมิ โทร. (042) 781187
โรงพยาบาลสกลนคร โทร. (042) 711722
โรงพยาบาลสว่างแดนดิน โทร. (042) 721111
โรงพยาบาลส่องดาว โทร. (042) 786026
โรงพยาบาลอากาศอำนวย โทร. (042) 799000
การเดินทาง
รถยนต์ส่วนตัว พิพิธภัณฑ์ไทยโส้ ตั้ง อยู่ที่บริเวณที่ว่าการอำเภอกุสุมาลย์ ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 40 กิโลเมตร อยู่ทางด้านขวามือ ตามเส้นทางสายสกลนคร
แผนที่
